Stanisław Bugajski, znany również pod pseudonimami „Chrzan” oraz „Grający Bór”, to postać, która zapisała się w historii Polski jako wybitny pedagog i działacz społeczny. Urodził się 3 listopada 1889 roku w Suchej, a swoją drogę życiową zakończył 15 stycznia 1956 roku w Krakowie.
Bugajski był nie tylko profesorem gimnazjalnym, ale także działaczem w szeregach Wojska Polskiego. Jako porucznik piechoty rezerwy, aktywnie uczestniczył w walce o niepodległość w ramach Legionów Polskich oraz Armii Krajowej. Poza działalnością wojskową, pełnił rolę instruktora harcerskiego, wspierając młodzież w rozwoju duchowym i społecznym.
W latach 1932–1939 pełnił ważną funkcję jako Naczelnik Wydziału Szkół Powszechnych w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, co podkreśla jego zaangażowanie w reformy edukacyjne w Polsce. Ponadto, Bugajski był również utalentowanym kompozytorem i autorem tekstów, co świadczy o jego wszechstronnych zainteresowaniach i talentach.
Życiorys
Urodziny Stanisława Bugajskiego miały miejsce 3 listopada 1889 roku w Suchej, teraz znanej jako Sucha Beskidzka. Był on synem Juliana Jakuba Bugajskiego, strażnika kolejowego oraz Elżbiety z Gomółków Bugajskiej. Elżbieta została wychowanką i guwernantką u hrabiny Konstancji Stadnickiej, a następnie hrabiny Olimpii Stadnickiej w Białej Niżnej. Rodzina niedługo później przenosi się do Nowego Sącza, gdzie Stanisław kończy naukę w szkole ludowej oraz w drugim c.k. Gimnazjum, zdobywając patent dojrzałości w 1909 roku.
Po ukończeniu gimnazjum, Bugajski zaczyna studia w Seminarium Duchownym w Tarnowie. Jednak po dwóch latach decyduje się na zmianę i przenosi swoje zainteresowania na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie wybiera studia z zakresu filologii klasycznej. W lipcu 1914 roku zgłasza się do Związku Strzeleckiego w Nowym Sączu. Zostaje przydzielony do 4. batalionu 13. kompanii 2. Pułku Piechoty Legionów Polskich, a po pewnym czasie awansuje na kaprala.
W 1915 roku jego kariera wojskowa rozwija się, gdy zostaje przydzielony do Kompanii Sztabowej, a wczesniej do 8. kompanii 4. Pułku Piechoty Legionów. W czerwcu tego samego roku otrzymuje awans na sierżanta. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku, Bugajski zostaje internowany w obozie w Szczypiornie i następnie przydzielony do 16. Pułku Piechoty Armii Austriackiej. Ostatecznie, na podstawie badań lekarskich, zostaje zwolniony z wojska pod koniec sierpnia 1918 roku.
Po zakończeniu I wojny światowej, Stanisław Bugajski zostaje trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Niepodległości. Otrzymuje również awans na podporucznika rezerwy. 28 lutego 1920 roku zdobywa uprawnienia do nauczania języka łacińskiego i polskiego w gimnazjach, kontynuując później pracę w 1. i 2. Gimnazjum w Nowym Sączu. Bugajski jest również instruktorem harcerskim, a w latach 1921–1924 pełni funkcję komendanta Męskiego Hufca Harcerzy w tym mieście.
Jego działalność artystyczna również kwitła, śpiewając oraz dyrygując w Męskim Chórze Związku Zawodowego Kolejarzy „Echo”. W 1919 roku, podczas obozu harcerskiego w Przysietnicy, komponuje oraz pisze tekst hymnu „O Panie Boże Ojcze Nasz”, który staje się znany jako Modlitwa Harcerska. W 1927 roku zostaje wizytatorem szkół w Kuratorium Łódzkim, później w Lubelskim, by ostatecznie pełnić funkcję kuratora Okręgu Szkolnego Lubelskiego, a w 1932 roku Naczelnika Wydziału Szkół Powszechnych w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
Stanisław Bugajski nie tylko przyczyniał się do rozwoju edukacji, ale także był członkiem 16. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego. W 1936 roku, podczas obchodów 25-lecia Drużyny, staje się autorem Hymnu Szesnastki. Jako kompozytor, Bugajski ma na swoim koncie pieśni takie jak: „Defilada” ze słowami Jerzego Brauna, „Nasze pieśni” oraz „Po całej Polsce” autorstwa Bronisławy Szczepańcównej.
W trakcie II wojny światowej Bugajski zostaje dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 98 w Warszawie. Równocześnie kieruje tajnymi kompletami Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica. Przystępuje do 7. kompanii motorowej „Iskra”, która stoi w składzie Batalionu „Kiliński” Armii Krajowej. Bierze czynny udział w powstaniu warszawskim, a po jego upadku udaje się do Krakowa, gdzie po wojnie podejmuje pracę jako nauczyciel w 4. Liceum i Gimnazjum im. Jana Sobieskiego.
Stanisław Bugajski umiera 15 stycznia 1956 roku w Krakowie. Zostaje pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera LXXXVIII-24-29).
Rodzina
W małżeństwie z harcmistrzynią oraz działaczką społeczną Marią z Wusatowskich Bugajską, Stanisław doczekał się dzieci: Jana, który był podharcmistrzem, studentem Politechniki Warszawskiej, instruktorem tajnych kursów zastępowych, a niestety również więźniem Pawiaka i rozstrzelanym 16 lipca 1943 roku oraz Stanisława, który został aktorem, reżyserem i dyrektorem teatrów.
Ordery i odznaczenia
Stanisław Bugajski, jako wyjątkowa postać w historii, otrzymał szereg prestiżowych odznaczeń, które doceniały jego wkład w rozwój kraju oraz zasługi wojskowe. Jego osiągnięcia znalazły odzwierciedlenie w przyznanych mu orderach, które są dowodem uznania dla jego działalności.
- Krzyż Niepodległości, przyznany 15 kwietnia 1932,
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 9 listopada 1932,
- Krzyż Walecznych, który otrzymał trzykrotnie.
Przypisy
- Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 27.06.2020 r.]
- Stanisław Bugajski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 21.03.2020 r.]
- Modlitwa Harcerska [dostęp 21.03.2020 r.]
- Hymn Szesnastki [dostęp 21.03.2020 r.]
- Defilada [dostęp 21.03.2020 r.]
- Nasze pieśni [dostęp 21.03.2020 r.]
- Po całej Polsce [dostęp 21.03.2020 r.]
- Rok 1944 [dostęp 21.03.2020 r.]
- Jerzy Radzikowski „Irek” [dostęp 21.03.2020 r.]
- B. Lubicz-Nycz, Batalion «Kiliński» AK 1940–1944, PWN, Warszawa 1986, s. 64.
- T. Gaweł, Pokłon tym, którzy tworzyli…, Czuwajmy, Kraków 1999, s. 45.
- J. Korpak, Zarys dziejów harcerstwa męskiego w Nowym Sączu w latach 1911–1939, [w:] „Rocznik Sądecki Tom XXXIX”, Nowy Sącz 2011, s. 212.
- J. Domoradzki, Rzecz o prof. Stanisławie Bugajskim, [w:] „Sądeczanin”, R. XI, Nr 9, s. 41.
- J. Domoradzki, Rzecz o prof. Stanisławie Bugajskim, [w:] „Sądeczanin”, R. XI, Nr 9, s. 40.
- J. Domoradzki, Rzecz o prof. Stanisławie Bugajskim, [w:] „Sądeczanin”, R. XI, Nr 9, s. 39.
- Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lubelskiego, s. 44.
- Stanisław Bugajski [dostęp 21.03.2020 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Roman Nowobilski | Irma Kozina | Józef Galanka | Walery GoetelOceń: Stanisław Bugajski (profesor gimnazjalny)