Walery Goetel

---

Życiorys

Walery Goetel, syn Walentego, który pracował na kolei, oraz Julii z Köhlerów, był bratem Ferdynanda, znanego literata. Swoją edukację rozpoczął po ukończeniu Gimnazjum św. Anny w Krakowie w 1907 roku, a następnie zdecydował się na studia z zakresu geologii oraz paleontologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1910–1912 kontynuował naukę na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie studiował geologię.

W 1912 roku uczestniczył w ekscytującej wyprawie geologicznej na Kaukaz, a już w 1913 roku uzyskał stopień doktora nauk geologicznych oraz paleontologicznych na Uniwersytecie Wiedeńskim. Trzy lata później, w 1916 roku, habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przez kolejnych kilka lat, aż do roku 1920, pracował jako wykładowca w tej samej uczelni.

Później Goetel objął stanowisko profesora zwyczajnego na Wydziale Geologii Ogólnej oraz Paleontologii. Od 1929 roku pełnił funkcję prodziekana, a w 1932 roku został dziekanem Wydziału Górniczego AGH. W 1935 roku Goetel został prorektorem uczelni, a cztery lata później, w 1939 roku, jego osiągnięcia zostały docenione, kiedy to objął posadę rektora, którą piastował aż do 1951 roku.

W sferze naukowej Goetel był znany z badań dotyczących budowy geologicznej Tatr. Był także współtwórcą ochrony przygranicznych parków narodowych, takich jak Tatrzański, Pieniński i Babiogórski. Jego zainteresowania obejmowały również geopolitykę; zaangażował się w spór polsko-czechosłowacki dotyczący granic Tatr, dokumentując swoje badania w trzech znanych publikacjach: „O Jaworzynę” (1922), „Szkic przebiegu sprawy Jaworzyny” (1925) oraz „Spór o Jaworzynę a Park Narodowy Tatrzański” (1925). Interesował się również problematyką mniejszości narodowych w Karpatach, ze szczególnym uwzględnieniem Łemków, czego efektem było dzieło „O Łemkowszczyźnie” (1935).

Ważnym krokiem w karierze Goetla było założenie nowej dziedziny nauki – sozologii, która integruje zagadnienia ochrony przyrody oraz racjonalnego gospodarowania jej zasobami. Podczas swoich licznych podróży naukowych odwiedzał różne kraje europejskie, Kaukaz, a także Islandię, Afrykę oraz Azję Zachodnią i Południową. Ciekawe wspomnienia z tych wypraw zostały spisane w książce „Ze wspomnień podróżników” (1958).

Od 1940 roku był aktywnym członkiem Stronnictwa Demokratycznego, pragmatycznie angażując się w działalność polityczną. W 1945 roku znalazł się w Krajowej Radzie Narodowej, a w polskiej delegacji na konferencji poczdamskiej pełnił rolę rzeczoznawcy. Goetel został uhonorowany tytułem doktora honoris causa wielu uczelni, w tym AGH (1960), Akademii Górniczej w Ostrawie (1950) i Politechniki Krakowskiej (1970). Jako członek korespondent Polskiej Akademii Nauk przynależał do niej od 1952 roku, a od 1964 stał się członkiem rzeczywistym.

W 1983 roku był patronem Fundacji im. prof. Walerego Goetla powołanej przez SD, która zajmowała się badaniem i promocją ochrony środowiska. Jego życie prywatne wzbogaciło się o małżeństwo z Marią Martą Bronisławą Skłodowską (1892–1976), bratanicą Marii Skłodowskiej-Curie, które miało miejsce 10 czerwca 1913 roku. Z pary pochodziła córka Wanda (1916–1991).

Zmarł w Krakowie, a jego prochy spoczęły w alei zasłużonych na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXVII-płn 1-1).

Działalność społeczna

Od 1903 roku Walery Goetel był aktywnym członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego, gdzie jego zaangażowanie obejmowało liczne sekcje i komisje. Działał w Sekcji Turystycznej oraz Komisji do Robót w Tatrach, w latach 1934–1935 pełnił funkcję w Komisji Przewodnickiej, a od 1913 roku zaangażował się w Sekcję Ochrony Tatr oraz Klub Wysokogórski. Od 1918 roku Goetel był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT), gdzie kolejno piastował stanowiska wiceprzewodniczącego w latach 1919–1936 oraz 1947–1950, a także prezydenta tej organizacji w latach 1935–1947.

Po fuzji PTT i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK) w 1950 roku, Goetel pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Turystyki Górskiej w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym (PTTK) do 1972 roku. Był również członkiem Plenum Zarządu Głównego PTTK. Jego praca koncentrowała się głównie na rozwoju turystyki górskiej oraz na kwestiach dotyczących gór, które były dla niego niezwykle ważne.

W początkowych latach międzywojnia Walery Goetel działał jako kierownik sekcji wioślarskiej AZS Kraków, a na przełomie lat 20. i 30. objął stanowisko prezesa całego AZS Kraków. W latach 1928–1934 oraz 1947–1949 pełnił rolę redaktora naczelnego rocznika „Wierchy”, który był dedykowany tematyce górskiej. Po tym okresie, aktywnie uczestniczył w pracy Komitetu Redakcyjnego, co dodatkowo świadczy o jego pasji i zaangażowaniu w sprawy górskie.

Godności

W dniu 17 grudnia 1950 roku, podczas pierwszego Walnego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Walery Goetel otrzymał zaszczytną godność Członka Honorowego. To wyróżnienie było ważnym krokiem w uznaniu jego wkładu w rozwój turystyki i krajoznawstwa w Polsce.

W 1973 roku, w schronisku usytuowanym na Hali Ornak, które znajduje się na Małej Polance Ornaczańskiej w górnej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich, nadano imię prof. Walerego Goetla. To gest, który potwierdza jego znaczenie w regionie oraz w środowisku turystycznym.

W tym samym roku Walery Goetel został także patronem Warszawskiego Klubu Górskiego PTTK, który zyskał nazwę „Warszawski Klub Górski im. prof. Walerego Goetla”. Jego dziedzictwo jest wciąż pielęgnowane przez społeczność miłośników gór.

Nie można również zapomnieć, że Walery Goetel był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, co podkreśla jego szeroką działalność oraz pasję do przyrody i nauki.

Ordery i odznaczenia

W prezentacji osiągnięć Walerego Goetela szczególną uwagę należy zwrócić na nadane mu liczne ordery i odznaczenia, które stanowią świadectwo jego zasług.

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany 22 lipca 1949,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1959,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 7 listopada 1925,
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy, nadany 2 sierpnia 1945,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznawany czterokrotnie, po raz pierwszy 19 marca 1931,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 12 stycznia 1955,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
• Komandor Orderu Lwa Białego, przyznany w Czechosłowacji,
• Komandor Orderu św. Sawy, odznaczenie z Jugosławii,
• Komandor Orderu Korony Włoch, nadany przez Włochy,
• Oficer Orderu Legii Honorowej, przyznany przez Francję.

Te osiągnięcia dowodzą znaczenia Goetela w polskiej historii oraz jego zasług dla kraju i społeczności międzynarodowej.

Wyróżnienia

Walery Goetel był niezwykle wyróżniającą się osobą, która została doceniona w różnych dziedzinach. Oto niektóre z jego znaczących osiągnięć i nagród:

• wielki Srebrny Medal Société Nationale d’Acclimatation de France,
• międzynarodowa Nagroda im. Tienhovena Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn,
• nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego,
• nagroda „Problemów” (1966).

Upamiętnienie

Imię Walerego Goetla jest na stałe zapisane w pamięci wielu osób, a jego postać została uhonorowana w różnorodny sposób. Jego nazwiskiem oznaczone są ulice, w tym m.in. w Krakowie, znajdującego się w dzielnicy Krowodrza, oraz na osiedlu Cichy Kącik. Warto także wspomnieć o Bełchatowie, gdzie również można znaleźć ulicę noszącą jego imię.

Walery Goetel był nie tylko osobą znaną lokalnie, ale również patronem różnych instytucji. Jest on zaszczytem dla Warszawskiego Klubu Górskiego oraz Zespołu Szkół im. Walerego Goetla w Suchej Beskidzkiej, jak również Zespołu Szkół im. Walerego Goetla w Krakowie. Jego dziedzictwo jest kontynuowane przez młodsze pokolenia.

Co więcej, jego nazwiskiem został również nazwany Lodowiec Goetla, który można znaleźć na Wyspie Króla Jerzego, w archipelagu Szetlandów Południowych. To dodatkowy dowód na to, jak trwałe i dalekosiężne są jego wpływy.

Publikacje naukowe

W. Goetel w 1917 roku opublikował znaczącą pracę zatytułowaną Die Rhätische Stufe und der unterste Lias der subtatrischen Zone in der Tatra. Publikacja ta ukazała się w Bulletin d’Académie des Sciences de Cracovie, w klasie nauk matematycznych i przyrodniczych, tom A, zajmując strony od 1 do 222.

---

Oceń: Walery Goetel

---