Billy Wilder

---

Życiorys

Billy Wilder, znany reżyser i scenarzysta, znalazł swoje korzenie w Polsce, gdzie jego rodzice prowadzili restaurację na dworcu w Suchej, dziś znanej jako Sucha Beskidzka. Gdy Wilder wyjechał do Wiednia, stał się częścią tej kulturowej mozaiki. Początkowo planował zostać prawnikiem, lecz los skierował go w stronę dziennikarstwa, gdzie podjął pracę w wiedeńskiej gazecie.

Wykorzystując swoje doświadczenia, przeniósł się do Berlina, aby pisać dla największej gazety ilustrowanej w stolicy Niemiec. Od 1929 roku zajmował się pisaniem scenariuszy, używając pseudonimu Billie Wilder. Sytuacja polityczna w Niemczech zmusiła go do ucieczki – po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, postanowił emigrować najpierw do Paryża, a następnie do Stanów Zjednoczonych.

Po przybyciu do Hollywood, jego znajomość języka angielskiego była ograniczona, jednak Wilder szybko przyswajał nowy język i nawiązywał kontakty, w tym z Peterem Lorre, z którym zamieszkał. Te relacje otworzyły mu drzwi do amerykańskiego przemysłu filmowego.

Rok 1938 przyniósł mu współpracę ze scenarzystą Charlesem Brackettem, z którym stworzył scenariusze do takich filmów jak Ninoczka (1939) w reżyserii Ernsta Lubitscha oraz Ognista kula (1941) Howarda Hawksa. Ich współpraca zaowocowała również takimi dziełami jak Pięć grobów na drodze do Kairu (1943), Stracony weekend (1945) i Bulwar Zachodzącego Słońca (1950), które były reżyserowane przez Wildera.

Jego ulubionym aktorem pozostawał Jack Lemmon, z którym wielokrotnie pracował, co przyczyniło się do stworzenia wielu niezapomnianych ról. Po długiej karierze artystycznej przeszedł na emeryturę w 1981 roku. W 1988 roku został uhonorowany Nagrodą im. Irvinga G. Thalberga. Schyłek życia spędził w Los Angeles, gdzie zmarł na zapalenie płuc.

Pochowany został na cmentarzu Westwood Village Memorial Park Cemetery. W życiu osobistym Wilder był dwukrotnie żonaty: jego pierwsze małżeństwo z Judith Coppicus-Iribe trwało od 1936 do 1946 roku, następnie od 1949 roku był związany z piosenkarką i aktorką Audrey Young. Z pierwszego małżeństwa miał bliźnięta, które przyszedł na świat w 1939 roku, z czego Vincent zmarł po narodzinach.

Książki o Billym Wilderze

W literaturze poświęconej wielkiemu reżyserowi i scenarzyście Billy’emu Wilderowi można wyróżnić wiele znaczących pozycji. Jedną z nich jest publikacja autorstwa Edwarda Sochackiego, zatytułowana Billy Wilder. Pół żartem, pół serio.

Książka ta została wydana przez Gminę Sucha Beskidzka w 2020 roku i liczy 64 strony, stanowiąc zwięzłe, ale bogate w treść opracowanie dotyczące życia i twórczości tego wybitnego artysty.

Filmografia

Reżyser

Billy Wilder jest znany z wielu klasycznych filmów, które wpłynęły na kinematografię.

• 1934: Mauvaise Graine/Złe nasienie (jego debiutancki film pełnometrażowy, powstały w Francji),
• 1942: Major i mała,
• 1943: Pięć grobów na drodze do Kairu,
• 1944: Podwójne ubezpieczenie,
• 1945: Stracony weekend; Die Todesmühlen (krótkometrażowy dokument),
• 1948: Cesarski walc; Sprawa zagraniczna,
• 1950: Bulwar Zachodzącego Słońca,
• 1951: As w potrzasku,
• 1953: Stalag 17,
• 1954: Sabrina,
• 1955: Słomiany wdowiec,
• 1957: Miłość po południu; Świadek oskarżenia; W duchu St. Louis,
• 1959: Pół żartem, pół serio,
• 1960: Garsoniera,
• 1961: Raz, dwa, trzy,
• 1963: Słodka Irma,
• 1964: Pocałuj mnie, głuptasie,
• 1966: Szczęście Harry’ego,
• 1970: Prywatne życie Sherlocka Holmesa,
• 1972: Avanti!,
• 1974: Strona tytułowa,
• 1978: Fedora,
• 1981: Najlepszy kumpel.

Scenarzysta

W trakcie swojej imponującej, trwającej ponad 65 lat kariery, Wilder był autorem scenariuszy do około 80 produkcji filmowych, przeważnie pełnometrażowych.

• 1929: Der Teufelsreporter (czas: 54′),
• 1930: Ludzie w niedzielę (73′); Der Kampf mit dem Drachen oder: Die Tragödie des Untermieters (14′); Ein Burschenlied aus Heidelberg (79′),
• 1931: Der Mann, der seinen Mörder sucht (97′); Ihre Hoheit befiehlt (96′); Seitensprünge (62′); Der falsche Ehemann (85′); Princesse, à vos ordres! (82′); Emil i detektywi (75′),
• 1932: Zwycięzca (92′); Es war einmal ein Walzer (78′); Jasnowłosy sen I (98′); Happy Ever After (86′); Jasnowłosy sen II (95′); Urwis z Wiednia (86′); Where Is This Lady? (77′); Das Blaue vom Himmel (77′); Un peu d’amour,
• 1933: Madame wünscht keine Kinder (86′); Madame ne veut pas d’enfants (75′); Was Frauen träumen (90′); Adorable (88′),
• 1934: Złe nasienie (86′); One Exciting Adventure (70′); Music in the Air (85′),
• 1935: Under Pressure (72′); Lottery Lover (82′); Emil i detektywi (71′),
• 1937: Szampański walc (85′),
• 1938: Ósma żona Sinobrodego (85′); That Certain Age (95′),
• 1939: Północ (94′); What a Life (75′); Ninoczka (110′),
• 1940: French Without Tears (86′); Rhythm on the River (92′); Ukaż się, moja ukochana (110′),
• 1941: Złote wrota (116′); Ognista kula (111′),
• 1942: Historia jednego fraka (118′); Major i mała (100′),
• 1943: Pięć grobów na drodze do Kairu (96′),
• 1944: Podwójne ubezpieczenie (107′),
• 1945: Stracony weekend (101′),
• 1947: Żona biskupa (109′),
• 1948: Cesarski walc (106′); Sprawa zagraniczna (116′); Narodziny piosenki (113′),
• 1950: La voyageuse inattendue (88′); Bulwar Zachodzącego Słońca (110′),
• 1951: As w potrzasku (111′),
• 1953: Stalag 17 (120′),
• 1954: Sabrina (113′); Emil i detektywi (90′),
• 1954–1955: Lux Video Theatre (serial TV, 3 odcinki po 60′ każdy),
• 1955: Słomiany wdowiec (105′),
• 1956: Robert Montgomery Presents (serial TV, 1 odcinek),
• 1957: W duchu St. Louis (135′); Miłość po południu (130′); Świadek oskarżenia (116′),
• 1959: Pół żartem, pół serio (121′),
• 1960: Ninotchka (film TV); Garsoniera (125′); Ryzykowna gra (127′),
• 1961: Raz, dwa, trzy (104′),
• 1962: Bunt na Bounty (178′),
• 1963: Słodka Irma (147′),
• 1964: Pocałuj mnie, głuptasie (125′),
• 1965: Ates gibi kadin (62′),
• 1966: Szczęście Harry’ego (125′),
• 1967: Casino Royale (131′),
• 1970: Prywatne życie Sherlocka Holmesa (125′),
• 1972: Avanti! (144′),
• 1973: Double Indemnity (75′),
• 1974: Strona tytułowa (105′),
• 1978: Fedora (116′),
• 1981: Najlepszy kumpel (96′),
• 1982: Świadek oskarżenia (film TV, 97′),
• 1995: Sabrina (127′).

Producent

Oprócz reżyserii i scenariuszy, Wilder również aktywnie produkował filmy, co pokazuje jego wszechstronność w branży filmowej.

• 1951: As w potrzasku,
• 1953: Stalag 17,
• 1954: Sabrina,
• 1955: Słomiany wdowiec,
• 1957: Miłość po południu,
• 1959: Pół żartem, pół serio,
• 1960: Garsoniera,
• 1961: Raz, dwa, trzy,
• 1963: Słodka Irma,
• 1964: Pocałuj mnie, głuptasie,
• 1966: Szczęście Harry’ego,
• 1970: Prywatne życie Sherlocka Holmesa,
• 1972: Avanti!,
• 1978: Fedora.

Nagrody

Billy Wilder, znany jako jeden z najważniejszych reżyserów w historii kina, zdobył liczne nagrody za swoje osiągnięcia filmowe. Jego prace zostały docenione przez znakomite instytucje i organizacje. Oto przegląd niektórych z jego najbardziej znaczących wyróżnień:

• Nagrody Akademii Filmowej:
• Oscary:
• Oscar za najlepszy film:
• 1946 – Stracony weekend,
• 1961 – Garsoniera.
• Oscar za najlepszą reżyserię:
• 1946 – Stracony weekend,
• 1961 – Garsoniera.
• Oscar za najlepszy scenariusz oryginalny:
• 1951 – Bulwar Zachodzącego Słońca,
• 1961 – Garsoniera.
• Oscar za najlepszy scenariusz adaptowany:
• 1946 – Stracony weekend.
• Nagroda im. Irvinga G. Thalberga: 1988.

• Złote Globy:
• Złoty Glob dla najlepszego reżysera:
• 1946 – Stracony weekend,
• 1951 – Bulwar Zachodzącego Słońca.
• Złoty Glob za najlepszy scenariusz:
• 1955 – Sabrina.

• Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych: 1961 – Najlepszy film: Garsoniera.
• Festiwal Filmowy w Cannes: 1946 – Złota Palma za film Stracony weekend.
• Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie: 1993 – Honorowy Złoty Niedźwiedź.
• Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji:
• 1972 – Honorowy Złoty Lew.

To tylko niektóre z wielu prestiżowych nagród, które trafiły w ręce Wildera, potwierdzając jego niekwestionowane mistrzostwo w dziedzinie kinematografii.

---

Oceń: Billy Wilder

---