Ferdynand Goetel

---

Życiorys

Ferdynand Goetel był osobą o bogatym życiorysie, urodził się jako syn Walentego i Julii z Köhlerów. Jako brat geologa Walerego Goetla, stał się także ojcem Elżbiety Goetel oraz Romana Goetla, znanego fotografa. Swoje wykształcenie zdobył w szkole realnej w Krakowie, a następnie w latach 1908–1912 studiował architekturę na politechnice wiedeńskiej. To tam miał okazję poznać m.in. Rafała Malczewskiego.

W czasie studiów aktywnie uczestniczył w działalności polskiego klubu narciarskiego oraz brał udział w licznych wyprawach narciarskich w Radstädter Tauern. Ponadto, od 1907 roku angażował się w taternictwo, będąc członkiem Klubu Kilimandżaro i Sekcji Turystycznej PTT, a jego wspinaczki odbywały się w towarzystwie brata Walerego oraz Mieczysława Świerza i Władysława Kulczyńskiego. W yrealizował pierwsze wejścia na Zasłonistą Turnię (1908) oraz Wielką Kapałkową Turnię z Doliny Śnieżnej (1909). Jego doświadczenia tatrzańskie miały duże znaczenie w jego późniejszej twórczości literackiej, zwłaszcza w publicystyce, poezji i opowiadaniach.

Po przeprowadzeniu się do Warszawy w 1912 roku, jego życie dramatycznie się zmieniło w wyniku wybuchu I wojny światowej. Jako poddany austriacki został deportowany przez Rosjan do Turkiestanu. W czasie rewolucji bolszewickiej zaangażował się w działania Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Taszkencie, a następnie wstąpił do Armii Czerwonej. Jego dramatyczna ucieczka od bolszewików miała miejsce w 1920 roku, kiedy to wraz z rodziną powrócił do Polski przez Iran, Indie i Anglię, co zakończyło się w 1921 roku.

W latach 1921–1925 Ferdynand Goetel pełnił funkcję sekretarza Akademii Górniczej w Krakowie oraz pisał dla mediów. Był redaktorem naczelnym „Przeglądu Sportowego” oraz „Kuriera Porannego”. W 1925 roku osiedlił się w Warszawie i redagował miesięcznik „Naokoło Świata”. W latach 1926–1933 stanowił prezesa polskiego PEN Clubu, a w późniejszych latach, od 1933 do 1939, pełnił podobną rolę w Związku Zawodowym Literatów Polskich. Jego wpływ na życie literackie tamtych czasów był znaczący, co potwierdza jego pomysłodawstwo dotyczące działalności Obozu Zjednoczenia Narodowego oraz zdobycie Państwowej Nagrody Literackiej w 1929 roku.

Dramat II wojny światowej miał ogromny wpływ na jego życie. Pozostawał w Warszawie, gdzie prowadził sekcję propagandy Obywatelskiego Komitetu Pomocy Ludności Warszawy podczas obrony miasta w 1939 roku, współpracując z prezydentem Stefanem Starzyńskim, dla którego pisał m.in. przemówienia radiowe. W latach 1943–1944 Goetel był także redaktorem podziemnego czasopisma „Nurt”, co podkreśla jego zaangażowanie w walkę o niepodległość.

W 1943 roku, uczestnicząc w misji badającej groby polskich oficerów w Katyniu, znalazł się w centrum działań, które niosły poważne konsekwencje polityczne. Po wojnie był jednym z najważniejszych świadków zbrodni katyńskiej, co sprawiło, że komunistyczne władze oskarżyły go o kolaborację z Niemcami. Musiał ukrywać się przez rok w krakowskim klasztorze, a w 1945 roku zdecydował się na ucieczkę z kraju. Z fałszywym dokumentem dotarł do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie po oczyszczeniu z zarzutów, wstąpił do wojska jako oficer prasowy. Po wojnie zamieszkał w Londynie, był członkiem Ligi Niepodległości Polski oraz publikował w polskiej prasie emigracyjnej, takich jak londyńskie „Wiadomości” i paryska „Kultura”. Jego publicystyka, walcząca o uznanie Polski na arenie międzynarodowej, była pełna ostrych polemik z politykami zachodnimi.

Życie Ferdynanda Goetla dobiegało końca w czasie, gdy zmagał się z jaskrą, lecz mimo to kontynuował pisanie. W 1959 roku otrzymał Nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Jego prace przez 45 lat były cenzurowane, a jego książki usunięto z bibliotek w Polsce. Dopiero w 1989 roku, po zmianach politycznych, zarząd polskiego PEN Clubu pod przewodnictwem Juliusza Żuławskiego podjął kroki w celu rehabilitacji pisarza i jego dzieł.

Ostatecznie, 13 grudnia 2003 roku, prochy Ferdynanda Goetla, po licznych zawirowaniach, zostały złożone na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (sektor L-II-43). Goetel był również współautorem, obok Andrzeja Struga, filmu „Pan Tadeusz” w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego.

Ordery i odznaczenia

Ferdynand Goetel, jako wybitny przedstawiciel polskiej kultury i literatury, został uhonorowany szeregiem prestiżowych odznaczeń w uznaniu za swoje osiągnięcia.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1928 roku,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, otrzymany 5 listopada 1935 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 25 marca 1938 roku.

Dzieła

Ferdynand Goetel był polskim pisarzem i publicystą, który pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki. Oto niektóre z jego najważniejszych dzieł:

• Kar Chat (1922),
• Przez płonący Wschód (Warszawa 1922),
• Pątnik Karapeta… (1923),
• Ludzkość (Warszawa 1925),
• Z dnia na dzień (Warszawa 1926),
• Egipt (Lwów 1927),
• Humoreski (1927),
• Wyspa na chmurnej północy (Warszawa 1928),
• Samuel Zborowski (1929),
• Serce lodów (1930),
• Dziesięciu z Pawiaka (scenariusz filmowy, 1931),
• Podróż do Indii (Warszawa 1933),
• Dzień wielkiej przygody (scenariusz filmowy, 1935),
• Pod znakiem faszyzmu (1938),
• Cyklon (Warszawa 1939),
• Czasy wojny (wspomnienia, Londyn 1955),
• Nie warto być małym (1959),
• Anakonda (pośmiertnie, 1964),
• Patrząc wstecz (pamiętnik, pośmiertnie, Londyn 1966).

---

Oceń: Ferdynand Goetel

---